Mnyambuliko wa Vitenzi - Sarufi na Matumizi ya Lugha Kiswahili Notes

• Utangulizi
• Aina za Minyambuliko/Kauli za Vitenzi
  • Kutenda
  • Kutendatenda
  • Kutendea
  • Kutendwa
  • Kutendewa
  • Kutendana
  • Kutendeana
  • Kutendeka
  • Kutendesha
  • Kutendeshea
  • Kutendeshwa
  • Kutendeshewa
  • Kutendeshana
  • Kutendesheana
  • Kutendesheka
  • Kutendama
  • Kutendata
  • Kutendua
  • Kutenduka
  • Mifano Katika Jedwali

Utangulizi

• Kunyambua kitenzi ni kukiongeza viambishi tamati ili kukipa maana tofauti.

Aina za Minyambuliko/Kauli za Vitenzi

Kutenda

• Hali ya kawaida ya kitenzi.
  k.m
  - funika
  - choma

Kutendatenda

• Hali ya kitenzi kurudiwa.
  km.

Kutendea

• Kwa niaba ya
• Badala ya
• Sababu
• Kuonyesha kitumizi
• Mwendo wa kitu kuelekea kingine

Kutendwa

• Huonyesha nomino iliyoathiriwa na kitenzi.

Kutendewa

• Humaanisha kitendo kimetendwa na mtu badala au kwa niaba ya mtu mwingine.

Kutendana

• Unamtenda mtu jambo naye anakutenda jambo lilo hilo.

Kutendeana

• Unamtendea mtu jambo naye anakutendea jambo lilo hilo.

Kutendeka

• Uwezekano wa kitendo kufanyika

Kutendesha

• Mtu au kitu kusababisha kufanyika kwa kitendo.

Kutendeshea

• Kusababisha kitendo kitendeke kwa niaba ya mwingine.

Kutendeshwa

• Kusababishwa kufanya jambo.

Kutendeshewa

• Mtu kusababishwa kitendo kitendeke kwa niaba yake.

Kutendeshana

• Kusababisha kitendo kitendeke kwa mtu naye anasababisha kitendo kicho hicho kitendeke kwako.

Kutendesheana

• Kusababisha kitendo kitendeke kwa niaba ya mtu naye anasababisha kitendo kicho hicho kitendeke kwa niaba yako.

Kutendesheka

• Kitendo fulani kinaweza kusaababishwa.

Kutendama

• Kuwa katika hali fulani bila ya mabadiliko.
  - lala-lalama
  - ficha-fichama
  - shika-shikama
  - ganda-gandama
  - chuta-chutama
  - funga-fungama
  - kwaa-kwama
  - unga-ungama
  - andaa-andama
  - saki-sakama

Kutendata

• Hali ya mgusano au kushikanisha vitu viwili.
  - paka-pakata
  - fumba-fumbata
  - kokoa-kokota
  - okoa-okota
  - kama-kamata

Kutendua

• Hali ya kinyume
  - choma-chomoa
  - funga-fungua

Kutenduka

• Kuweza kufanyika kwa hali ya kinyume.
  - chomoka
  - funguka

Mifano Katika Jedwali