MASWALI
Soma mazungumzo yafuatayo kisha ujibu maswali 1-5.
(Mwamba na Baruti ni wakulima katika kaunti ya Jashotamu. Yafuatayo ni  mazungumzo yao walipokutana kijijini.)
Baruti:Salaam aleikum bwana Mwamba! Sikudhani kuwa tungekutana hapa wakati kama huu. Niliarifiwa kuwa ulisafiri hadi Mchangabaridi kwa maonyesho ya kilimo. (Wanakumbatiana kwa furaha)
Mwamba:Aleikum salaam yakhe. Sikupata uwezo wa kufika huko bwana. Mazao niliyoyapeleka sokoni hayakupata wateja kutokana na kuwa hayakuwa bora kama msimu uliopita. (akionyesha uso wa majonzi)
Baruti:Inawezekana kuwa ulitumia mbinu zisizofaa za ukulima. Mbolea uliyokuwa ukitumia haikuwa salama kwa udongo na hata mazao. Nilikushauri kutumia samadi zaidi badala ya mbolea nyingi za madukani.
Mwamba:Ni kweli ndugu Baruti. Tatizo ni kuwa tayari nilikuwa nimekwishayamimina makopo kadhaa ardhini. Matokeo yake ni kuwa maboga na matikiti niliyoyavuna hayakuwa lolote wala chochote... madogo na yenye rangi isiyopendeza. 
Baruti:(Huku akimliwaza kwa kumpapasa bega) Usihofu bwana mkubwa. Naelekea mkutanoni sasa. Nitakaporudi, nitakupigia simu ili tukutane pale Makutano mkahawani nikupe ushauri zaidi kuhusu mbinu bora za kilimo.
Mwamba:Inshallah bwana! Tupatane wakati huo.

1. Bwana Baruti hakutarajia kukutana na bwana Mwamba kwa kuwa 
   1. kulikuwa na giza nene. 
   2. bwana Mwamba alipaswa kuhudhuria maonyesho. 
   3. bwana Mwamba hakupenda kutembea kijijini. 
   4. kazi zilikuwa nyingi mashambani.
2. Bwana Mwamba hakuweza kuhudhuria maonyesho ya kilimo kwa sababu
   1. yaliandaliwa mbali mno na kijiji chao.
   2. hakutaka kuhudhuria maonyesho hayo
   3. hakuwa na pesa za kumfikisha huko.
   4. maonyesho hayo hayakuwa na maana kwake.
3. Mazao ya bwana Mwamba hayakuweza kununuliwa kwa sababu 
   1. hakujua mbinu bora za kuvuna. 
   2. yalikuwa bora zaidi. 
   3. haukuwa msimu mzuri. 
   4. hayakuvutia.
4. Mazao yaliyotajwa katika mazungumzo haya ni 
   1. matikiti na maboga. 
   2. mboga na matikiti.
   3. maharagwe na maboga. 
   4. matikiti na mahindi.
5. Bwana Baruti alikuwa amemshauri bwana Mwamba
   1. kutumia samadi zaidi.
   2. kuhudhuria maonyesho ya kilimo. 
   3. kukutana naye huko Makutano. 
   4. kuhudhuria mkutano.

Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali 6 hadi 9.
Kijiji cha Twangapepeta kilikuwa kimekumbwa na janga la maporomoko ya ardhi. Japo hakuna aliyeaga dunia, nyumba nyingi zilifunikwa na udongo. Kwa kuwa wakazi waliishi kwa upendo, waliamua kuungana pamoja ili kuzisaidia familia zilizoathirika. Waliamua pamoja kuwajengea wenzao makao mapya katika maeneo salama. Ingawa mwanzoni ujenzi huo ulionekana kuwa kazi ngumu na nzito, kufanya kazi pamoja kuliifanya iwe rahisi ajabu.
Vilevile, kila mmoja alifanya kazi kwa zamu ili kuimaliza kazi hiyo haraka. Serikali nayo haikuachwa nyuma. Iliwasaidia wanakijiji walioathirika kwa kuwapa mahitaji muhimu kama vyakula, dawa, mavazi na maji. Kufanya kazi bega kwa bega na serikali kuliwapa moyo waathiriwa.

6. Ni kwa nini wanakijiji waliamua kuwajengea wenzao makao mapya? 
   1. Walikuwa na upendo. 
   2. Walitaka kujionyesha. 
   3. Walikuwa na pesa nyingi. 
   4. Kujenga kulikuwa rahisi.
7. Nijanga gani lilikikumba kijiji cha Twangapepeta? 
   1. Mafuriko ya kutisha. 
   2. Ukame wa hali ya juu. 
   3. Maporomoko ya ardhi. 
   4. Magonjwa ya kila aina.
8. Mahitaji muhimu yaliyotajwa si pamoja na
   
   1. vyakula.
   2. dawa.
   3. mavazi.
   4. elimu.
9. Serikali iliposhirikiana na wanakijiji, ilionyesha kuwa 
   1. haraka haraka haina baraka.
   2. kidole kimoja hakivunji chawa.
   3. serikali ina mkono mrefu. 
   4. heshima si utumwa.

Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali 10 hadi 12.
Maisha ya mwanadamu yana changamoto. Pia yana mazuri na mabaya. Mtu akitaka kuishi vizuri hapa duniani, ni muhimu amtegemee Mungu. Wahenga walisema kuwa mwomba Mungu si mtevu. Ni lazima mwanadamu awaheshimu wanadamu wenzake kwa sababu heshima si utumwa. Mwanadamu anafaa kuwa mwadilifu na asiyejiingiza katika mambo mabaya kama vile ulevi, wizi, chuki, vita na uvivu. Awaepuke marafiki wabaya ambapo hawana faida yoyote kwake. Hawa matokeo yao huwa ni hasara tu. Ni vizuri mwanadamu aipende elimu kwa sababu elimu ni ufunguo wa maisha mazuri. Mtu anafaa aitumie elimu kujiendeleza na kuwaendeleza wengine. Ni jambo muhimu mwanadamu kuitunza afya yake na ya wengine. Kila mtu anafaa kujiepusha na mambo ambayo yanaweza kuhatarisha maisha yake na ya wenzake. Vyema pia ni kuyatunza na kuyalinda mazingira. Tukumbuke kwamba tukiyatunza mazingira, nayo yatatutunza. Tukiyaharibu nayo yatatuharibu.

10. Mwandishi anasema kuwa maisha ya mwanadamu yana
    1. changamoto.
    2. mazuri.
    3. mabaya.
    4. mabaya, changamoto na mazuri.
11. Ni gani orodha ya mambo mabaya yaliyotajwa katika kifungu ulichokisoma?
    1. Ulevi, uadilifu na chuki.
    2. Bidii, vita na uvivu.
    3. Wizi, chuki na uvivu. 
    4. Chuki, vita na lawama.
12. Kwa maoni yako, tunawezaje kuyatunza na kuyalinda mazingira? Kwa 
    1. kutumin kuni zaidi katika upishi. 
    2. kuchoma makaa kwa wingi. 
    3. kupanda miche ili kukuza miti. 
    4. kuoga na kufua mitoni.

Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswall 13 hadi 15.
Siku iliyofuata, tulirauka tayari kuianza safari yetu ya kurejea jijini Bisenta. Ingawa tulianza safari mapema, tulikwama katika eneo la ukaguzi la Soweto. Magari mengi yaliyotutangulia yalikuwa pale pale, nayo yakatuzuia kupita. Ilibidi nasi tusubiri ukaguzi ukamilike. Kilichofurahisha mno ni mbinu ya usafiri ya wale wasio na magari ya kibinafsi. Kwa kuwa eneo hili halina huduma ya mabasi wala matatu, abiria hulazimika kusafiri juu ya malori. Wakati mwingine, malori mengine huwa yamewabeba wanyama kama ng'ombe mbuzi na kondoo hivyo huwabidi wasafiri kuwa makini ili wasiwaangukie wanyama hawa. Safari kama hii huchukua muda wa hadi siku tatu kufika Bisenta na huwabidi wasafiri kuvumilia miale ya jua, upepo, vumbi na hata mvua. Wanaobahatika kusafiri kingwana hukaa kando ya madereva ingawa huwa ghali mno.
Hatimaye magari yalianza kuondoka moja moja huku yakiacha mawingu ya vumbi yaliyomtatiza dereva wetu, Rungu, kuendesha vizuri.

13. Ni kwa nini kina mwandishi walikwama walipofika Soweto?
    1. Kulikuwa na vumbi jingi barabarani.
    2. Kulikuwa na shughuli ya ukaguzi. 
    3. Hakukuwa na namna ya usafiri.
    4. Watu walikuwa wengi barabarani.
14. Kulingana na habari hii, ni nini kilichofurahisha? 
    1. Jinsi wasafiri walivyowaangukia wanyama
    2. Namna Rungu alivyoshindwa kuendesha gari.
    3. Mbinu ya usafiri ya wale wasio na magari yao.
    4. Wasafiri walivyovumilia jua, upepo, vumbi na mvus.
15. Ni nini kilimzuia Rungu kuendesha vizuri?
    1. Jua.
    2. Mvua.
    3. Upepo.
    4. Vumbi.

Soma kifungu kifuatacho. Chagua jibu lifaalo zaidi kati ya yale uliyopewa

Chakula _16_ ni ugali. Chakula hiki hupikwa kwa kutumia_17_. Chakula hiki huupa mwili wangu nguvu ya _18_ na pia kufanya kazi. Ugali huweza kuliwa pamoja na nyama, samaki, maziwa au mboga. Mimi hufurahia ugali kwa kabeji. Kabeji ni _19_nazo mboga huipa miili yetu vitamini ambayo hutukinga tusipate _20_

16.    
    1. nikipendacho
    2. ninakula
    3. nitakayo
    4. nipendacho
17.    
    1. nyanya
    2. unga
    3. vijiko
    4. mikono
18.    
    1. kusinzia
    2. kulala
    3. kunguruma
    4. kucheza
19.    
    1. mboga
    2. boga 
    3. mtamu.
    4. zuri
20.    
    1. shida
    2. kuungua
    3. magonjwa
    4. dawa

Katika swall la 21-30. Jibu swall kulingana na magsize uliyopewa.

21. Kitenzi piga katika kauli ya kutendana huwa
    1. pigwa.
    2. pigana
    3. pigiwa.
    4. pigika.
22. Ni neno lipi  halijaambatanishwa na kisawe chake?
    1. Shule--darasa. 
    2. Haraka--upesi. 
    3. Tarakilishi--kompyuta. 
    4. Runinga--televisheni.
23. Tambua nomino iliyo katika ngeli ya KU-KU
    1. Kuni.
    2. Kuku.
    3. Kuona.
    4. Kumi.
24. Chagua wingi wa sentensi ifuatayo: Upishi umekamilika.
    1. Upishi umekamilika. 
    2. Wapishi wamekamilika. 
    3. Pishi zimekamilika. 
    4. Mapishi yamekamilika.
25. Chagua nahau inayohusiana na usafi.
    1. Piga pasi
    2. Angua kicheko
    3. Piga hatua
    4. Kata kamba
26. Ni methali gani kati ya hizi inahusu bidii?
    1. Tamaa mbele mauti nyuma.
    2. Mtaka cha mvunguni sharti ainame.
    3. Kawia ufike.
    4. Haraka haraka haina baraka
27. Ni ipi orodha ya nomino za makundi pekee? 
    1. Umati, upepo, utajiri. 
    2. Sukariguru, batamzinga,kombamwiko. 
    3. Kusoma, kupika, kucheza.
    4. Kicha, mlolongo, safu.
28. Ni ukifishi upi ulio sahihi? 
    1. Darasa la kina Roda limepakwa rangi. 
    2. Kwa nini hamjawaletea wageni sharubati. 
    3. Uchaguzi wa mwaka huu ulikuwa wa amani furaha na upendo. 
    4. Tutaandika insha alhamisi ijayo.
29. Bangili ni pambo ambalo huvaliwa wapi? 
    1. Shingoni.
    2. Mguuni
    3. Mkononi.
    4. Kiunoni.
30. Chagua orodha ya wanyamapori pekee. 
    1. Farasi, paa, tembo. 
    2. Punda, twiga, pundamilia. 
    3. Kondoo, ng'ombe, mbuzi. 
    4. Ndovu, kifaru, nyati

MWONGOZO WA KUSAHIHISHA

Maswali

Soma mzungumzo yafuatayo kishu ujibu maswali 1-4

Jona: Shikamoo dada? Umetulia sana hapa jikoni. Unafanya nini?
Hadija: Marahaba ndugu yangu. Nataka nimalize kuosha vyombo. Ningependa kumrahisishia mama kazi atakapokuja kuandaa chajio.
Jona: Huo ni uamuzi wa busara. Hebu nikusaidie ili tumalize kazi hiyo nawe ukafanye kazi ulizopewa shuleni.
Hadija: (Akitabasamu) Asante. Naona unaelewa kuwa kinga na kinga ndipo moto liwakapo.
Jona: (Huku ukizichukia suhuni azioshe kwenye kuro) Wajua ni jukumu letu kuwasaidia wazazi hapa nyumbani. Huu ndio mchango wetu katika kupunguza matumizi. Au wasemaje dada?
Hadija: Kweli kabisa. Hapo umegonga ndipo. Hakuna haja ya wazazi kuwaajiri vijakazi na vitwana wafanye kazi za nyumbani ilhali mzazi ana watoto wakubwa kama sisi.
Jona: Maadamu tumeimaliza shughuli ya usafi naomba uje unielekeze kufanya hesabu mbili zinazonitatiza.
Hadija: Hlewala, nitakusaidia.
Jona: Asante dada. Tahika ndugu ni kufaana, si kufanana.

1. Mazungumzo haya yanaonyesha kuwa
   1. Jona ni mkubwa kuliko Hladija.
   2. Tadija ni mkubwa kuliko Jona.
   3. Hadija ni mkubwa kuliko Jona.
   4. Jona ni mwerevu kuliko Hadija.
2. Watoto hawa ni wenye busara kwa sababu,
   1. wanajua umuhimu wa kuwasaidia wazazi.
   2. wanafanya kazi za nyumbani badala ya kusoma.
   3. wanafahamu ubaya wa vijakazi na . vitwana.
   4. wanaogopa kugombezwa na wazazi wao.
3. Usemi hapo umegonga ndipo' una maana. kwamba
   1. aliyosema Jona si kweli.
   2. aliyosema Jona hayawezekani.
   3. aliyosema Jona yanashangaza.
   4. aliyosema Jona ni ukweli.
   5. Umuhimu wa ndugu kulingana na mazungumzo ni
   6. kuishi pamoja.
   7. kupeana msaada.
   8. kufanana sana.
   9. kufanya hesabu.

Soma kifungu kifuatacho kishú ujibu muswali 5 - 8
             Kobe alikuwa akitoka cheteni kuuza mboga zake. Siku hiyo, mboga zilinunuliwa zote hata akahitajika kupeleka zaidi. Wateja wake walifurahishwa na mboga zake maadamu hakutumia kemikali zenya madhara. Hakutaka wale waliotumia mboga hizo wadhurike.
             Njiani, alikutana na Pundamilia na Ngiri. Aliwasaili kuhusu walikokuwa wakitoka wakati ule. Pundamilia alimjibu, "Tumetoka kupanda miti upande wa mashariki wa msitu huu. Tumegundua kuwa binadamu ameikata miti mingi sana. Hali hii akiendelea kutatokea kiangazi.” Kobe aliwashukuru na kuwapongeza wenzake kwa uamuzi wao wa busara. Kisha akasema, “Hakika mtego wa panya huingia waliokuwemo na wasiokuwemo. Ni muhimu tuzuje hatari ya ukosefu wa mvua kwa kupanda miti. Nitaenda huko kesho nitimize wajibu wangu."
             Baada ya hapo, wanyama wale walipungiana mikono, Kobe akajiendea zake. Akilini aliwaza, "kwa nini binadamu hatumii akili yake razini? Tamaa hii ya kukata miti kwa kutaka utajiri wa haraka, si itamwangamiza? Isitoshe, juzi nilipopita karibu na kijiji chao, niliona wamerundika taka kila mahali. Hakika wasipoubadili mkondo huo watajuta baada ya kuathirika.”

5. Neno jingine lenye maana sawa na cheteni ni
   1. sokoni 
   2. nyumbani
   3. shambani
   4. mjini
6. Kwa nini wateja walizipenda mboga za Kobe? Kobe
   1. alikuwa rafiki wa kila mtu.
   2. alikuwa mkulima hodari.
   3. alijali afya ya wateja wake.
   4. aliziuza kwa bei nafuu.
7. Ahadi aliyotoa Kobe ni kuwa,
   1. A. angezuia uharibifu wa msitu wao.
   2. angeenda kupanda miti siku iliyofuata. 
   3. angemshauri binadamu aache kuharibu mazingira.
   4. angeenda kupeleka mboga upande wa mashariki.
8. Tabia za binadamu zinazokashifiwa na Kobe ni
   1. uchoyo na uharibifu.
   2. ukatili na uvivu.
   3. mapuuza na kujitenga.
   4. tamaa na uharibifu.

Soma mazungumzo yafuatayo kisha ujibu maswali 9 - 12.
(Sunkuli na Malaika wamekutana njiani)

Sunkuli: Habari rafiki yangu?
Malaika: Nzuri mwenzangu sunkuli. Je, safari ya wapi jioni hii?
Sunkuli: Naenda kwa Mama Fatuma kumpekelekea chakula. Amekuwa akiugua tangu juzi. Mama amenituma nikamjulie hali na kumpa maziwa haya
Malaika: Ooh! Bi Fatuma yuaugua. Kumbe ndiposa sijamwona akipita karibu na kwetu hivi karibuni. Wajua hawezi kupita bila kutoa salamu.
Sunkuli: Kwa hakika Bi Fatuma ni mtu wa watu. Watu wote wangemwiga yeye, taifa lingekuwa na mshikamano mzuri sana. Maovu mengi yangeisha kwani kila mtu angemchukulia mwenzake kama ndugu.
Malaika: Haya ukifika kwa Bi Fatuma umpe salamu zangu. Nitaenda kumjulisha mama kuhusu maradhi yake. Nikipata kibali nitaenda kuzuru kesho mwendo wa adhuhuri.
Sunkuli: Sawa Malaika. Nina uhakika kuwa utapewa idhini hiyo. Wema hauozi. Hakuna mtu anayeweza kumnyima Bi. Fatuma msaada.
Malaika: Haya, hebu nenda usije kuchelewa. Kwaheri.
Sunkuli: Kwaheri na uwe na jioni njema,

9. Sunkuli alipokutana na Malaika alikuwa,
   1. akitoka kumsaidia Bi Fatuma.: 
   2. ameenda kuona kama Bi Fatuma aliugua.
   3. ameenda kumjulia hali Bi Fatuma. 
   4. ametoka kuchukua maziwa kwa Bi Fatuma.
10. Neno ooh! ni aina ya
    
    1. kielekezi
    2. kiingizi 
    3. kihusishi
    4.  kiwakilishi.
11. Bi Fatuma ni mtu wa watu ndiko kusema,
    1. anajulikana na watu wengi.
    2. anasaidiwa na watu wengi.
    3. amewasaidia watu wote.
    4. anahusiana vyema na watu.
12. Malaika anaahidi kuenda kumsaidia Bi fatuma. Msaada huu utatolewa ikiwa
    1. atapewa ruhusa.
    2. atapata wakati 
    3. hatakuwa amepona.
    4. hatakuwa na kazi nyingine.

Soma kifungu kifuatacho kisha uyajibu maswali 13 - 15

Shawe alikuwa na mazoea ya kuenda msalani mara kwa mara kwa haja ndogo. Mwalimu wake aligundua jambo hilo. Alimwita mlezi wake ofisini mwake. “Asante kwa kuitikia mwito wangu, Naomba umpeleke mwana wako kwenye hospitali achunguzwe," Mwalimu akasema.
Shawe alipelekwa hospitalini kwanza alipimwa uzani wake. Baada ya kadi yao ya matibabu kukaguliwa, walitumwa maabarani. Damu yake ilifanyiwa vipimo. Daktari alimwuliza maswali kadhaa. “Daktari, kibofu changu hujaa haraka nami hushindwa kustahimili,” Shawe alimwambia tabibu. Shawe alipigwa picha ya eksirei. Picha hiyo ilionyesha kuwa mafigo yake yalikuwa na tatizo. Kwa bahati nzuri tatizo liligunduliwa mapema. Alipendekezwa kulazwa hospitalini ili atibiwe himahima. Ndugu zake, majirani na wanafunzi wenzake walimwombea apate afueni.

13. Jambo linaloonyesha kuwa Shawe alikuwa na shida ni kwamba
    
    1. mwalimu alimwita mlezi wake shuleni.
    2. alikuwa akienda msalani mara mojamoja.
    3. alienda kujisaidia mara kwa mara.
    4. mwalimu alimwona amejikunyata darasani.
14. Shawe alikuwa na bahati kwani,
    
    1.  shida yake haikuwa hatari.
    2. hakuwa na shida yoyote.
    3. shida yake iligunduliwa mapema.
    4. watu wote walimwombea.
15. Viungo vya mwili vilivyotajwa hulahta kazi gani?
    
    1. Kusukuma damu mwilini.
    2. Kusafisha damu.
    3. Kuyeyusha chakula.
    4. Kuhifadhi mkojo.

Soma kifungu kifuatacho. Kina nafasi 16 mpaka 20. Kwa kila swali umepewa majibu manne. Chagua jibu lifaalo zaidi kati ya yale uliyopewa.

Watu     16    wanashiriki, michezo huwa na afya    17   . Jambo hili huwasaidia     18     magonjwa    19    kuhatarisha maisha yao. Hata hivyo, mtu    20   mazoezi, huathirika kiafya.

Kutoka swali la 21 hadi la 30 chagua jibu lifaalo zaidi kulingana na maagizo uliyopewa.

21. Tumia kiulizi kifaacho zaidi Kimaru aliwauza sungura
    1. ngapi
    2. mangapi
    3. wagani
    4. wangapi
22. Lifuatalo ni jedwali la maneno. Kundi lipi lina vielezi pekee?.
    

    A	kali	tamu	safi	bora
    B	pole pole	kwa kasi	sana	haraka
    C	sahani	kikombe	maua	uteo
    D	juu ya	kando ya	katikati ya	ndani ya

23.  Bakari ni kaka' wa mama yangu. Kwa hivyo nitamwita
    1. mwamu 
    2. mpwa
    3. ami
    4. mjomba
24. Andika wingi wa:
    Birika hilo lina chai nyingi.
    1. Birika hizo zina chai nyingi.
    2. Mabirika hizo zina chai nyingi
    3. Mabirika hayo yana chai nyingi.
    4. Birika hayo yana chai nyingi.
25. Tegua kitendawili kifuatacho: .
    Chauma bila meno, chaumiza bila silaha.
    1. Siafu. 
    2. Moto.
    3. Chungu.
    4. Kiraka
26. Nomino maziwa na mazingira huorodheshwa katika ngeli moja. Itambuc. ngcli hiyo.
    1. YA - YA
    2. I-ZI
    3. U - YA 
    4. U-ZI
27. Methali zifuatazo zinaonyesha ushirikiano.
    Ni ipi iliyo tofauti?
    1. Mgaagaa na upwa hali wali mkavu.
    2. Umoja ni nguvu.
    3. Wawili si mmoja.
    4. Kidole kimoja hakivunji chawa.
28. . Shairi ambalo huwa na mishororo mitatu katika kila ubcri ni
    1. tarbia 
    2. tathnia
    3. tathlitha
    4. kibwagizo.
29. Mtu mwenye sifa ya upole hufananishwa na kiumbe yupi?
    1. Fisi
    2. Punda 
    3. Paka
    4. Njiwa.
30. Kufanya kazi kwa ushirikiano ni :
    1. kujifunga nira
    2. kupinda mgongo
    3. kufanya kikoa 
    4. kupiga deki.

Majibu

MASWALI

SEHEMU 3: Ufahamu
Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali
Siku takapoamka, ujipate na maskini,
Usije ndugu kumaka, ukakosa tumaini,
Jua kuna kuikuka, aka unajithamini.
Ufukara haudumu, unahitaji juhudi
Mosi ukienda shuleni, masomo makinikia,
Elimu kuithamini, hadi kuimalizia,
Utapata tumaini, uje kujitegemea,
Ufukara haudumu, unahitaji juhudi.
Kazi itakapokuja, pesa uanze kuigiza,
Jua kesho inakuja, sifanye kwangamiza,
Usije ukazifuja, maisha kuangamiza,
Ufukara haudumu, unahitaji juhudi.
Pesa zinapokwezesha, kununua yako mali,
Ni muhimu kuboresha, kwa hali pia kwa mali,
Hekima kuzalisha, kimoja kiwe kiwili,
Ufukara haudumu, unahitaji bidii.
Chunga gharama nyumbani, vifaa napotumia,
Si mojawapo bafuni, si umeme kuonea,
Lishe kibaki mezani, yafaa kuhifadhia,
Ufukara haudumu, unahitaji juhudi.

1. Taja vina vya kati vya ubeti wa pili;
   1. -a
   2. -ni
   3. -na
   4. -ka
2. Shairi hili lina beti ngapi?
   1. Nne
   2. Tano
   3. Nane
   4. Kumi na sita
3. Taja kibwagizo cha shairi bili. 
   1. mosi ukienda shuleni masomo makinikia
   2. siku yanapoamka ujipate maskini 
   3. Ufukara haudumu unahitaji juhudi
   4. chunga gharama, nyumbani vifaa napotumia
4. Ubeti wa kwanza una mizani ngapi?
   1. 16
   2. 64 
   3. 8
   4. 17
5. Shairi hili ni la aina gani?
   1. Tathnia 
   2. Tathlitha
   3. Tasdisa
   4. Tarbia
6. Ubeti wa tatu unatuhimiza kuwa; 
   1. tumia pesa au mali vizuri 
   2. tuwe na hekima 
   3. tufanye bidii 
   4. tuthamini elimu
7. Neno 'gharama' lina silabi ngapi? 
   1. Saba
   2. Tano 
   3. Tatu
   4. Nane
8. Mtu anayetunga shairi huitwa; 
   1. Manju
   2. Sogora 
   3. Malenga
   4. Mghani
9. Kulingana na shairi hili kumaliza ufukara tunafaa kufanya nini? 
   1. Kuamka mapema 
   2. Kufanya bidii 
   3. Kununua mali 
   4. Kula lishe bora
10. Kibwagizo cha shairi hili kina mizani ngapi A. 
    
    1. 16
    2. 8
    3. 64
    4. 32

Soma ufahamu ufuatao kisha ujibu maswali yafuatayo
Nyani na binamu walikuwa marafiki wa kufa kuzikana. Waliishi pamoja wakisaidiana kazi za bani. Wote walikuwa na ngozi laini na nyororo. Siku moja nyani na binamu walitayarisha maharagwe kuvaweka kwenye sufuria. Waliwasha jiko la seredani na kuweka sufuria ya maharagwe juu ya yake.
Kama ilivyokuwa kawaida yao, nyani na binamu walienda kuoga mtoni, nyani alijisugua kichwa na mwili wote. Binamu pia alifanya vivyo hivyo huku maharagwe yakiendelea kuiva.
Hatimaye nyani na binamu yake walienda nyumbani. Walijipakulia maharagwe yaliyoiva. Kila mmin akapata kiwango sawa na mwengine. Nyani alikula sehemu vake, naye binamu ale sehemu yake hin ani hushiba. Nyani alitamani kujiongeza mlo. Hivyo basi alitafuta nama va kuiongezea chakula

Maswali

11. Nyani na binadamu walikuwa marfiki wa kufa kuzikana. Hii ina maana gani? 
    1. Wote walikufa 
    2. Walipendana sana 
    3. Walisaidiana 
    4. Walifahamiana
12. Nyani na binadamu walipika chakula gani? 
    1. Madondo 
    2. Pure 
    3. Ndovi
    4. Wali
13. Nyani na binadamu walikuwa na mazoea ya kufanya nini? 
    1. Kupika maharagwe 
    2. Kuoga mtoni 
    3. Kuwasha jiko
    4. Kula sima
14. Nyani na binadamu walitumia jiko la seredani je, jiko hili linatumia nini? 
    1. Kuni
    2. Mafuta 
    3. Makaa
    4. Gesi
15. Mbona nyani alipanga njama ya kujiongeza chakula? 
    1. Alikuwa mlafi 
    2. Alitaka kuwapelekea wanawe 
    3. Kilikuwa kitamu sana 
    4. Hakushiba
16. Taja methali moja ambayo inaonyesha ushirikiano kati ya nyani na binadamu? 
    1. ajizi ni nyumba ya njaa 
    2. umoja ni nguvu utengano ni udhaifu 
    3. bidii hulipa 
    4. mwana hutazama kisogo cha ninaye
17. Nyani na binadamu walipenda kuoga mtoni. Neno mto liko katika ngeli gani? 
    1. PA-KU-MU
    2. U-I 
    3. LI-YA
    4. I - ZI

Jaza nafasi zilizoachwa kwa majibu yanayofaa
Safari_18_ nilikuwa _19_ dhidi ya _20_ kinywani chochote_21_ kuepukana na kutiliwa dawa za kulevya ambazo zingedhuru afya yangu.

18.    
    1. kilifika
    2. itakapofika
    3. imefika
    4. ilipofika
19.    
    1. nimeruhusiwa 
    2. nimeonywa
    3. nimepewa
    4. nimekabiliwa
20.    
    1. kunyweshwa 
    2. kunywewa
    3. kukunywa
    4. kunywa
21.    
    1. ndani ya njia 
    2. njia
    3. karibu na njia 
    4. njiani
22. Ni lipi jibu mwafaka kwa maamkizi makiwa?
    1. yamepita
    2. jaala
    3. nawe pia
    4. asante
23. Ni lipi si pambo la mwili katika kundi lifuatalo?
    1. Aproni 
    2. Mkufu
    3. Herini
    4. kidani
24. Chagua nomino ya dhahania katika orodha inayofuata.
    1. kiamshakinywa 
    2. maisha
    3. Jumamosi 
    4. tita-la kuni

Andika wingi wa sentensi hii
Chupa yake imevunjika. 

25. Chupa zao zimevunjika 
    1. Chupa zake zimevunjika 
    2. Vyupa vya vimevunjika 
    3. Machupa yao yamevunjika
26. Chagua methali yenye maana sawa na Mgaagaa na upwa hali wali mkavu. 
    1. asiyesikia la mkuu huvunjika guu 
    2. mtaka cha mvunguni sharti ainame 
    3. majuto ni mjukuu
    4. heshima si utumwa
27. Ni neno lipi kati ya maneno haya halina maana sawa na ugonjwa?
    1. Maradhi 
    2. Uele
    3. Uwele
    4. Ukongo
28. Chagua kundi la maneno ya ngeli ya U-ZI
    1. upishi, ulezi uovu
    2. ukuta, nguo, nywele 
    3. mkoba, miti, mkono 
    4. nyasi, nywele, uta
29. Ni neno lipi limeambatanishwa vizuri na kinyume chake?
    1. Rafiki - mwandani
    2. Simama - usisimame 
    3. Tabasamu - cheka 
    4. Nuna - tabasamu
30. Chagua kiunganishi katika sentensi ifuatayo Alinunua koti kubwa lakini halipendezi. 
    1. alinunua 
    2. lakini 
    3. kubwa
    4. halipendezi

INSHA
Andika insha ya kusisimua ukizingatia mada ifuatayo;
CHAKULA NIKIPENDACHO

MWONGOZO WA KUSAHIHISHA

Maswali

Soma mazungumzo yafuatayo kisha ujibu maswali 1-5.
(Mchezaji wa kabumbu amekutana na mkufunzi wake. Wanajadiliana kuhusu hali ya mchezaji.)
Kocha :          Vipi kaka? Habari za asubuhi? Waonekana kuchechemea. Kulikoni? (akionyesha mshangao mkuu)
Mchezaji:       Habari nzuri ila si sana. Ni kweli, nachechemea kutokana na maumivu ya goti langu la kushoto. Nadhani unakumbuka kilichotokea katika uwanja wa Mwagajasho tulipocheza dhidi ya timu ya Majimoto.
Kocha :           Naam, nakumbuka ulichezewa visivyo ikakubidi kuuaga mchezo. Nilidhani ulipata nafuu. Je, umepokea matibabu yoyote hadi sasa?(alimgusa na kumpapasa gotini)
Mchezaji:        Naam, bata sasa nimetoka kupokea huduma pale hospitalini Dawatamu. Daktari Siha amenishauri kuufanyisha mazoezi mguu huu ili goti lipone upesi. (akiukunja na kuunyosha mguu wake wa kushoto)
Kocha :           Nakutakia afueni ya haraka bwana Kadenge. Kumbuka kuwa tutakuwa na mechi kali dhidi ya timu ya Wazee Hukumbuka wiki ijayo. Mchezaji:         Aa! Nitakuwa nimepona kocha. Asante sana kwa kunikumbusha.
Kocha :           Hewallah bwanamogo. Tutaonana wakati mwingine majaliwa

1. Hali ya mchezaji ilikuwa shwari ila
   
   1. viungo vyake.
   2. miguu yake 
   3. magoti yake. 
   4. goti lake
2. Je, ni nini kinatueleza kuwa mkufunzi  alimjali mchezaji wake?
   1. Alimkumbusha mchezaji kuhusu mechi iliyokaribia.
   2. Alimshughulikia mchezaji wake vilivyo kimatibabu.
   3. Alitaka kufahamu sababu ya mchezaji kuchechemea.
   4. Alimsaidia mchezaji kunufanyisha mgw mazoezi.
3. Kulingana na bwana Siba, mazoezi ya Kadenge ni nani?
   1. Yule mchezaji aliyeumia wakati wa mechi.
   2. Mkufunzi wa mchezaji yule.
   3. Mwuguzi katika hospitali ya Dawatamu.
   4. Daktari katika hospitali ya Dawatamu.
4. Je, kocha alipokutana na mchezaji huyo alikuwa ametoka wapi?
   1. Hospitalini Dawatamu. 
   2. Hatujaelezwa. 
   3. Kwa daktari. '
   4. Uwanjani.
5. Kulingana na mazungumzo haya, mara kwa mara yalikuwa na umuhimu gani?
   1. Yangemwongeza mchezaji nguvu 
   2.  Ili mchezaji awe imara. 
   3. Yangeiponya miguu ya mchezaji .
   4. Yangeharakisha kupona kwa goti la  mchezaji.

Soma kifungu kifuatacho kisha wilbu maswali 6 hadi 8.
           Katika enzi za kale, watu hawakuwa wakivaa nguo zozote. Wacheshi husema kuwa walivalia suti ya Mungu! Miaka ilivyozidi kubingirika, watu wakaona umuhimu wa kujisitiri . Hapo, wakaanza kujifunika kwa ngozi za wanyama. Baadaye, walianza kutumia mablanketi na mashuka.
            Leo hii tunapozungumza, kuna aina nyingi sana za mavazi kiasi kuwa ni vigumu kuchagua ya kununua. Kama ilivyo kawaida, watu hutofautiana katika chaguzi za aina na rangi za mavazi. Yapo mavazi ambayo ni ya wanaume pekee. Vilevile, kunayo yale ambayo ni ya wanawake tu. Baadhi ya haya ya kike ni kanchiri au sidiria, marinda, sketi, blauzi na mengineyo. Watoto nao hawajaachwa nyuma Yapo mavazi ambayo ni ya watoto tu. Je, wafahamu kuwa kuna mavazi yanayoweza kuvaliwa na wanawake na pia wanaume?

6. Kulingana na taarifa, 
   1. zamani watu walivalia mavazi ya bei rahisi.
   2. hakukuwa na nguo zozote kitambo.
   3. kitambo, watu walikuwa na tatizo la kuchagua nguo za kununua.
   4. watu walijisitiri kwa majani mapana
7. Ni jibu gani laonyesha hatua alizopitia  binadamu hadi kuufunika mwili wake?
   1. Mablanketi na mashuka, mavazi, ngozi  za wanyama. 
   2. Mavazi, mablanketi na mashuka, ngozi za wanyama.
   3. Ngozi za wanyama, mablanketi na mashuka, mavazi.
   4. Mablanketi na mashuka, mavazi, ngozi za wanyama.
8. Kulingana na ufahamu huu, watu wa sasa tatizo gani kuhusiana na nguo?
   1. Nguo zilizopo hazimtoshelezi kila mmoja.
   2. Wingi wa aina za mavazi hufanya kuchagua kuwe kungumu. 
   3. Mavazi mengi ya kisasa ni ya wanawake na wanaume.
   4. Kunayo mavazi ya wanaume, wanawake na watoto.
9. Baadhi ya mavazi ya wanawake katika kifungu ni ana
   1. marinda, sidiria na blauzi. 
   2. sketi, chupi na kanchiri.
   3. suruali, marinda na sidiria.
   4. kanchiri, tai na sketi.

Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali 10 hadi 12.
         "Wageni wetu waheshimiwa, wazazi, walimu, wakufunzi wa michezo, wachezaji na wanafunzi wenzangu, habari za wakati huu? Hakika, bila kubahatisha maneno, leo ni siku muhimu sana katika tukio ya humu shuleni ya mwaka huu. Naam, ni siku ya kutiwa katika rekodi ya kumbukumbu ili isisahaulike na yeyote. Kama tujuavyo sote, michezo ni njia mojawapo ya kuonyesha uwezo na talanta alizotujalia Mwenyezi Mungu. Naomba nigusie faida kadhaa za michezo. Michezo huipa miili yetu na kutufanya tuwe na afya bora. Kupitia michezo, uwezo wetu wa kushiriki vyema katika timu huonekana. Viungo vyetu hufanya kazi vizuri, uhusiano wetu na wenzetu hujengeka na mawasiliano miongoni mwetu huwa bora. Kujihusisha na michezo baada ya kazi za darasani na nyumbani hupumzisha akili. Tunapojiandaa kushiriki mchuano wa leo, nawatakia kila la heri. Asanteni kwa kunisikiliza."

10. Unadhani aliyetoa maelezo haya alikuwa yupi?
    1. Mzazi.
    2. Mwalimu 
    3. Mwanafunzi.
    4. Mchezaji.
11. Ni gani hapa si umuhimu wa michezo
    1. kulingana na kifungu hiki?
    2. Miili yetu hupata nguvu na kutufanya tuwe na afya bora.
    3. Baadhi ya magonjwa hutuondoka miilini tukishiriki michezo.
    4. Uhusiano baina yetu na wenzetu  huimarika.
12. Michezo huleta pumziko la akili baada  ya shughuli fulani ngumu.
    1. Kuna uwezakano kuwa siku hiyo ilikuwa ya
    2. kuwatakia wachezaji kila la kheri.
    3. kufungwa rasmi kwa shule.
    4. kuzawidiwa kwa wachezaji bora
    5. michezo shuleni humo.

Soma kifungu kifuatacho kisha vilbu maswali 13 hadi 15.
             Kila Jumamosi, mama huenda katika soko la Marikiti ili kuuza bidhaa zake. Yeye huruza matunda ya aina nyingi kama mapapai, maparachichi, maembe, mananasi, machungwa na makarakara. Vile vile, huuza mboga kama kabeji, mchicha na sukumawiki. Aliacha kuuza nyanya na vitunguu baada ya bidhaa hizo kuwa ghali zaidi katika soko kuu.
            Mimi ndimi mwanambee katika familia yetu, hivyo, mama huniachia majukumu kila aondokapo. Kaka zangu wawili na dada zangu watatu hunisaidia kufanya kazi pale nyumbani.
            Jumamosi iliyopita, mama aliondoka kwenda sokoni kama ilivyokuwa kawaida. Tuliamua kugawana kazi pale nyumbani ili tuzimalize kabla hajarejea kutoka sokoni. Niliwaambia dada zangu wafue, wasafishe nyumba na kupika kishuka. Kaka zangu walitakiwa kufyeka nyasi, kuulengata ua na kuchoma taka. Ghafla, niliskia mlio wa mbuzi wetu. “Ni nani atakayewapeleka mbuzi malishoni?" Nikajiuliza.

13. Familia ya kina mwandishi ina jumla ya watu wangapi?
    1. Saba
    2. Sita. 
    3. Wanane.
    4. Watano.
14. Ni kwa nini mama wa mwandishi hauzi nyanya na vitunguu?
    1. Bidhaa hizo hazipatikani katika soko kuu.
    2. Bei ya bidhaa hizo imepanda mno katika soko la Marikiti.
    3. Bidhaa hizo zimekuwa ghali mno katika soko kuu.
    4. Nyanya na vitunguu hazipatikani  katika soko la Marikiti.
15. Chagua orodha ya bidhaa ambazo mama wa mwandishi huuza.
    1. Karoti, mboga na nyanya.
    2. Kabeji, matunda na vitunguu.
    3. Mayai, matunda na mboga.
    4. Kabeji, makarakara na maembe. 

Soma kifungu kifuatacho. Chagua jibu lifaalo zaidi kati ya yale uliyopewa
            Uchaguzi uliokamilika hivi majuzi ulidhihirisha kuwa, kwa sasa, wananchi ni wapenda amani. Wengi walidhani kuwa, baada ya mshindi wa     16    urais kutangazwa, wakenya wangetafuta silaha za kutoana    17    na kuharibiana mali. Kinyume na hivyo, amani    18    kote. Huu ndio moyo wa uzalendo. Tukubali matokeo na tuendelee kufanya kazi ili kuboresha     19    Ni kweli bayana asiyekubali kushindwa     20  .

Katika swali la 21 - 30, jibu swall kulingana na maagizo uliyopewa.

21. Ni sentensi gani haijatumia amba kwa usahihi?
    1. Maua ambayo walichuma yananukia.
    2. Wageni ambao walingojewa walifika.
    3. Majina ambao walitajiwa hayakuwa  yao.
    4. Masomo ambayo tulisomeshwa yalitufaa.
22. Chagua neno lililo katika ngeli tofauti.
    1. Mezani.
    2. Mfukoni.
    3. Sahani.
    4. Chumbani.
23. Chagua sentensi iliyo katika kauli ya kutendesha..
    1. Tiko na kosa huandikiana barua.
    2. Rama ameufunga mlango.
    3. Mzee Tomoko amepanda miche.
    4. Mvua kubwa ilikatiza safari
24. Ni mnyama yupi hapa baishi majini?
    1. Samaki.
    2. Kuchakulo.
    3. Mamba
    4. Kiboko
25. Tumia kiámbishingeli sahihi kukamilishia sentensi ifuatayo:
    Hatuku la uyoga wenye sumu. 
    1. U
    2. ya 
    3. i
    4. zi
26. Chagua wingi wa sentensi ifuatayo: Maji yaliyotekwa yamemwagika.
    Maji
    1. zilizotekwa zimemwagika.
    2. yaliyotekwa yamemwagika.
    3. iliyotekwa imemwagika.
    4. waliyoteka yamemwagika.
27. Kamilisha methali ifuatayo: Kidole kimoja
    1. hujaza kibaba
    2. walaji ni wengi.
    3. huvikwa pete.
    4. hakivunji chawa.
28. Ni sentensi ipi haijatumia kivumishi kimilikishi kwa usahihi?
    1. Jirani yangu anaitwa Tindi.
    2. Madarasa yao yameoshwa vizuri.
    3. Kina mama yao wana mioyo safi.
    4. Mjomba wetu hapendi kununa.
29. Chagua majina yaliyo katika ngeli ya A-WA.
    1. Uzi,
    2. Kuta, nyuzi, ufizi.
    3. Nzi, kipepeo, kiroboto.
    4. Utepe, uteo, uchafu.
30. Chagua sentensi iliyoakifishwa kwa usahihi.
    1. Wanyama wafugwao ni pamoja na: ngo'mbe, mbuzi na kondoo.
    2. Ukienda, ng'ambo uniletec haya: vikoi, saa na mkufu.
    3. Ala, kumbe unajua kuendesha baiskeli.
    4. Mwalimu alisema tulete nini kesho.

Majibu

Maswali 

Soma vifungu vifuatavyo. Vina nafasi 1 hadi 15.Kwa kila pengo, umepewa majibu manne. Chagua jawabu lifaalo zaidi.

Wavyele na washikadau wengine katika      1     ya elimu       2       na wazazi kuhusu     3      la kudumisha nidhamu      4    watoto wa shule. Walimu wanawanyoshea kidole cha     5    wavyele hasa baada ya       6     ya kiboko       7     nchini. Kwa upande wao, wazazi wanajitetea kuwa walimu ndio kushutumiwa maadamu wanashinda      8     watoto hawa      9     . Hata hivyo, suala la nidhamu linahusisha kila mmoja katika jamii.

Wakazi wengi wa mjini     10     na tatizo la uhaba       11    maji     12   . Jambo hili hufanya    13    yao kushindwa kuyatunza mazingira yao.    14    serikali ichukue hatua ya kusambaza maji kote ili kuepuka kuzuka kwa maradhi kama vile    15   .

Kutoka swali la 16 hadi 30. jibu kila swali kulingana na maagizo uliyopewa.

16. Tambua sentensi yenye tashbihi,
    1. Kaka yake ni msini kama usiku.
    2. Maneno yake yalikuwa msumari moto.
    3. Ukitaka kumla nguruwe chagua aliyenona.
    4. Unywaji pombe husababisha balaa na belua
17. Mfinyanzi ni kwa finyanga kama vile msasi ni kwa;
    
    1. msako
    2. saka
    3. uasa 
    4. uasi
18. Tunasema Mkungu wa ndizi na ________ cha ufunguo
    1. kicha  
    2. kifurushi
    3. kitita 
    4. chane
19. Andika tarakimu 100,001 kwa maneno.
    
    1. Laki moja elfu na moja
    2. Laki moja na moja elfu
    3. Laki mia moja na moja
    4. Laki moja na moja
20. Alikiona kilichomtoa kanga manyoya. 
    Kiambishi 'ki' kimetumikaje katika sentensi hii?
    
    1. Kuonyesha masharti
    2. Kuonyesha hali ya kuendelea
    3. Kuonyesha kiwakilishi
    4. Kuonyesha udogo
21. Ni sentensi gani yenye kihisishi?
    
    1. Mchezaji yule ni hodari sana
    2. Kitoto kimezaliwa chini ya mti
    3. maneno yake yaliniumiza sana.
    4. Sote tulikimbia mkikimkiki.
22. Majira baina ya saa tisa mchana na magharibi
    
    1. alasiri
    2. adhuhuri
    3. mawio
    4. macheo
23. Tegua kitendawili kifuatacho;
    Dhahabu yangu haishuki bei.
    1. Macho
    2. Almasi
    3. Shamba
    4. Jiwe mtoni
24. Chagua maelezo sahihi ya viungo vya mwili.
    
    1. Taya ni nyama zinazoshikilia meno
    2. Kwapa huwa chini ya bega
    3. Nyonga huwa juu ya kiuno
    4. Kisugudi ni scheinu baina ya muundi na wave
25. Kanusha sentensi ifuatayo kwa usahihi.
    Mtoto akila sana hunenepa.
    1. Mtoto asipokula sana hunenepa
    2. Mtoto akila sana hanenepi.
    3. Mtoto akila sana huwa hanenepi.
    4. Mtoto asipokula sana huwa hanenepi
26. Sentensi gani imetumia 'kwa' ya umilikaji?
    1. Wageni walikuja kwangu jana.
    2. Sherehe iliandaliwa kwa Maria. cha funguo
    3. Bi. arusi alikaribishwa kwa vishindo.
    4. Tulienda moja kwa moja hadi mjini.
27. Farasi ni mnyama wa jamii ya punda. Farasi pia 
    1. elimu ya mienendo ya nyota
    2. chombo cha kufumia nyuzi
    3. anayefuga wanyama wa kupandwa 
    4. fremu ya baiskeli
28. Shughuli yoyote ikitendwa kupita kiasi  huharibika.
    Chagua methali inayolingana na maelezo haya.
    1. Ngoja ngoja huumiza matumbo
    2. Ngoma ikilia sana hupasuka kiwambo
    3. Tamaa mbele mauti nyuma
    4. Chombo cha kuzama hakina usukani
29. Kikembe cha papa huitwaje?
    1. Kinengwe
    2. Kitekli
    3. Kiwavi
    4. Kipura
30. Andika katika usemi wa taarifa;
    “Tafadhali niletee miwani yangu nisome gazeti,"  babu akaniambia.
    1. Babu alimwambia ampelekee miwani yake asome gazeti.
    2. Babu aliniagiza nimpe miwani yake asome gazeti.
    3. Babu aliniomba nimpelekee miwani yake asome gazeti
    4. Babu alimwamuru ampelekee miwani yake asome gazeti

Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali 31 - 40.

               Waziri wa Afya nchini. Bwana Bora, amesema kuwa huduma za afya nchini zimeimarika kwa kiasi kikubwa katika miaka iliyopita. Akiwahutubia wananchi waliokuwa wamejumuika katika, zahanati mpya ya Pona Bw.Bora alisema kuwa wizara yake imeongezea zahanati takriban mia tatu katika kipindi kifupi, hasa katika sehemu ambazo wananchi walikuwa wakitembea kwa mwendo mrefu kusaka huduma. Alisema kuwa zahanati nyingi zilizojengwa majuzi zina vifaa vya kutosha kutoa huduma za kimsingi na kukabiliana na magonjwa yanayowataabisha wananchi kama vile malaria na homa ya matumbo. Aliongeza kuwa wizara yake imejenga maabara na kutoa mitambo ya kisasa katika zahanati hizo itakayoweza uhakika wa magonjwa yanayowasumbua wagonjwa. Alisema kuwa zahanati dawa za kutosha. 
               Aliongeza kuwa wizara yake imeongezea vituo vingi vya afya ili kuwahudumia wananchi. Vituo hivi vina  mitambo iliyo na uwezo wa kupiga picha viungo vya ndani  ili kuweza kutambua magonjwa ya ndani kwa ndani  yanayowasumbua wananchi. Aliongezea kuwa kila kituo kina wodi ndogo zenye uwezo wa kuwalaza wagonjwa takribani thelathini. Hii ni hatua nzuri ikikumbukwa kuwa awali hata kupata dawa ilikuwa shida jambo lililowapelekea watu wengi kufariki.
               Bw. Bora alitoa wito kwa wananchi wajitahidi kuyatunza mazingira. Hali hii itaweza kuwaepusha na magonjwa yanayoweza kuzuilika kama vile malaria na homa ya matumbo. Akitoa vyandarua vilivyotiwa dawa, Bw. Bora alisema kuwa sasa idadi ya watu wanaoambukizwa ugonjwa huu imepungua sana katika maeneo megni humu nchini. Alitoa mwito wa watu hasa kina mama wajawazito na watoto walale chini ya vyandarua. Waliougua  walihimizwa  kutafuta matibabu haraka iwezekanavyo.  Aliwakumbusha kuwa matibabu ya malaria sawa na yale ya ugonjwa wa kifua kikuu na UKIMWI hutolewa bure kote nchini. Aliwahimiza  wananchi kujua vianzo vya magonjwa mbalimbali ili waweze kujiepusha nayo.

31. Kulingana na waziri wa Afya Bw. Bora;
    1. afya imeweza kuimarishwa kote nchini
    2. watu wengi nchini watakuwa wenye afya
    3. matatizo ya kiafya yanashughulikiwa vizuri
    4. serikali itaanza kutoa huduma bora za afya
32. Maana ya neno ‘wamejumuika' kwa mujibu wa kifungu ni; 
    1. wamefumukana
    2. wamefungamana
    3. wametandazika
    4. wametengamana 
33. Kwa sasa, zahanati zilizopo ni; 
    1. zaidi ya mia tatu
    2. mia tatu kamili
    3. chini ya mia tatu
    4. kama mia tatu hivi 
34. Ugonjwa wa malaria husababishwa na nini?
    1. Mbung'o
    2. Maji yaliyotuama
    3. Mbu
    4. Viroboto
35. Malaria na homa ya matumbo;
    1. ndiyo maradhi pekee yanayohangaisha wananchi
    2. ni baadhi tu ya shida za wananchi hawa
    3. ni maradhi yanayowashika watoto
    4. ni magonjwa yasiyotibika kwa urahisi
36. 'Mitambo iliyo na uwezo wa kupiga picha  viungo vya ndani.' Hii ni mitambo ipi? 
    
    1. Kamera
    2. Uyoka 
    3. Hadubini
    4. Machela 
37. Watu wengi walifariki kutokana na; 
    
    1. uhaba wa hospitali
    2. ukosefu wa wodi 
    3. uhaba wa matibabu 
    4. ukosefu wa matibabu
38. Kutunza mazingira ni muhimu kwa kuwa; 
    
    1. husaidia kuponya magonjwa yawezayo kuzuilika
    2. huzuia kuenea kwa ugonjwa wowote ule 
    3. hudhibiti kuenea kwa maradhi yawezayo  kuzuilika
    4. ndio njia pekee ya kutunza afya zetu 
39. Ni magonjwa mangapi yanayotibiwa bila malipo  kwa mujibu wa makala haya? 
    
    1. Mawili
    2. Matatu 
    3. Yote
    4. Manne 
40. Kichwa mwafaka kwa makala haya ni; 
    
    1. Huduma za afya
    2. Hotuba ya Rais 
    3. Afya bora
    4. Ugonjwa wa malaria

Yasome makala yafuatayo kisha ujibu maswali 41 - 50.

                 Hamasa hakuwa mwenda guu. Aliamua kufanya lolote ambalo lingempa posho ya siku.  Akaona bora asibague kazi. Nguo zake zilizochakaa sana na viatu vyake vilivyokuwa vimepasuka soli vingefaa sana katika  kazi nyingine. Akamwendea mwenye mikokoteni mjini kuomba afaliwe, awabebee watu mizigo kisha amlipe jioni. jioni. Akaambiwa kuwa katika dunia hii ya nipe nikupe malipo huwa ya asubuhi. Maskini Hamasa hakuwa na senti zozote. Ilimbidi kuwabebea watu mizigo katika maduka makuu kwa mikono kwa muda akiwapelekea katika vituo vya magari ili apate chochote. Hatimaye aliweza kukusanya pesa za kutosha kukodi rukwama. Msomi mwenzetu akawa hamali. 
                 Alifanya kazi hii kwa moyo wake wote, akawa akirauka alfajiri kuenda kuwapelekea wachuuzi mizigo yao sokoni. Hakusahau kumshukuru Mungu kila uchao kwa hali yake na kumwomba siku njema baadaye. 
                 Baada ya siku nyingi za kazi hii ya sulubu, mwenzetu aliweza kujinunulia suti moja na jozi la viatu akajiwekea nyumbani. Alikuwa na matumaini kuwa siku moja jua la baraka lingemwangaza. Akaendelea kuvaa magwanda ya kazi ya mkokoteni.
                 Siku moja kilitokea kisa ambacho kilikuwa mchanganyiko wa simanzi na baraka - wakati mwingine baraka hujia motoni. Alikuwa ameiburura rukwama yake nzito kwa msaada wa kijana mmoja aliyekuwa akishirikiana naye wakati ambapo mizigo ingekuwa mizito zaidi. Walikuwa wamechoka niki. Mara likatokeza gari moja la kifahari, likakosa mwelekeo likaugonga mkokoteni na kuwaumiza vibaya. Mwenzetu hakujua lililofuata.
                 Alipozinduka, alijikuta hospitalini baada ya siku kadhaa. Alikuwa kavunjika mguu wa kulia na mkono wa kushoto. Juu ya dawati lake aliziona nakala za vyeti vyake vya chuo ambavyo daima alivibeba mfukoni
                 Vilikuwa vimechakazwa na wingi wa damu iliyommwagikia wakati wa ajali ile. Alimwona msukuma rukwama mwenzake katika kitanda kingine upembeni. Karibu naye pia walikuwa mahamali wenzake waliomzuru kumjulia hali. Pia alikuwepo mtu mmoja aliyeonyesha wazi kuwa ukwasi ulikuwa umemwota si haba.
                 Mtu yule alimpa pole na kujitambulisha kwake kuwa yeye ndiye aliyemgonga Hamasa. Ni jambo lililomhuzunisha sana. Ila alikuwa na jingine. Alinhakikishia kuwa angelipwa fidia na shinika lililomkatia bima. Pia alimweleza kuwa yeye alikuwa mkurugenzi wa shirika kubwa zaidi nchini lisilo la kiserikali. Alivichukua vyeti vya Hamasa na kuvikagua. Akamwomba akavidurusu. Alipovirejesha, akajiendea zake na kuahidi kurudi baadae. Japo alikuwa akishetasheta, mkurungezi yule alikuwa pale na hakikisho. Alitabasamu, akamkabidhi barua iliyomwatua moyo kijana yule - yaliyoandikwa yalikuwa ya kuacha kinywa wazi. Alikuwa ameajiriwa tayari kama meneja mkuu wa shirika lile. Hii ndiyo kazi aliyokuwa arneisomea chuoni. Alikuwa aripoti kazini baada ya miezi miwili, muda uliotosha kupona kwake.

41.  'Hamasa hakuwa mwenda guu' ndiko kusema;
    
    1. alikata tamaa
    2. hakufa moyo
    3. hakutembea kwa miguu
    4. alikuwa na masomo ya juu
42. Hamasa alimwendea mwenye mikokoteni kwa lengo la;
    
    1. kuomba kazi ya uhamali
    2. kukopeshwa mkokoteni
    3. kumweleza matatizo yake aliyopitia
    4. kupewa mkokoteni ili alipie kodi baadaye
43.  Anayebeba mizigo kwa rukwama ni hamali ilhali muuzaji maji ni;
    
    1. mzegazega
    2. mchuuzi
    3. mwanamaji
    4. dalali 
44. Jambo alilozingatia sana Hamaşa maishani ni;
    
    1.  kurauka mapema na kujihurumia maishani
    2. kuwafaa wengine na kuomba maishani
    3. kushukuru kwa hali yake na kuomba neema
    4. kuomba asubuhi na kuwashukuru wateja
45. Hamasa alinunua suti na viatu kwa kuwa;
    
    1. alivihitaji wakati asipokuwa kazini
    2. alitarajia kuvitumia baada ya kuneemeka
    3. alitaka kuwa tofauti na mahamali wengine
    4. angevihitaji atakapowatembelea wazazi
46. 'Wakati mwingine baraka hujia motoni'
    Kifungu hiki kinaeleza kuwa;
    1. baraka huja matumaini yakiwa hafifu
    2. baraka huwaendea waonekanao duni
    3. baraka huwafuata wenye imani kubwa 
    4.  baraka huja kwa njia inayodhaniwa kuwa ya taabu
47. Gari lililomgonga Hamasa lilikuwa;
    1. shangingi
    2. kachara
    3. karandinga
    4. rukwama
48. Mzee mkwasi alionyesha kuhuzunishwa na;
    1. hali mbaya ya Hamasa
    2. ajai aliyoisababisha
    3. damu kwenye vyeti
    4. kutomakinika barabarani
49. Mafanikio ya Hamasa yanaweza kuelezwa na  methali kuwa;
    1. mgaagaa na upwa hali wali mkavu
    2. dawa ya moto ni moto
    3. Mungu akiziba hapa huzibua pale
    4. dau la mnyonge haliendi joshi
50. Maana ya neno 'a kishetasheta' kulingana na  muktadha ni;
    1. alitetemeka sana 
    2. akienda kwa mkongojo kwapani
    3. akichechemea
    4. akijikokota 

INSHA

Andika insha ya kusisimua inayohusu methali hii;
MCHUMIA JUANI HULIA KIVULINI.

Majibu

1. C
2. A
3. D
4. B
5. A
6. C
7. D
8. B
9. A
10. C
11. D
12. B
13. A
14. D
15. C
16. A
17. B
18. A
19. D
20. C
21. B
22. A
23. C
24. B
25. D
26. A
27. D
28. B
29. A
30. C
31. C
32. B
33. D
34. C
35. B
36. B
37. D
38. C
39. B
40. A
41. B
42. D
43. A
44. C
45. B
46. D
47. A
48. B
49. C
50. B

Maswali

Soma vifungu vifuatavyo. Viina nafasi 1 mpaka 15. Kwa kila nafasi umepewa majibu manne hapo.. Chagua lifaalo zaidi kati ya uliyopewa

   1       siku hiyo, Karanga      2     umuhimu wa ujirani      3     . Makuu     4      yalikuwa funzo kwake. Aliufahamu ukweli kuwa      5   .       6      mtaa wa kifahari        7     aliwabeza majirani       8      Aligaagaa pale kitandani kwa maumivu ya       9    . Alipoteza fahamu.    10      macho yake, alikuwa amezingirwa na madaktari!

Migomo    11     taifa letu sana. Ule wa madaktari    12     Disemba mwaka elfu mbili na kumi na sita    13     ndio mbaya zaidi.    14     wa ajali waliohitaji matibabu ya dharura waliachwa hoi    15    wa kuwajali.

Kutoka swali la 16 hadi 30. jibu swali kulingana na maagizo.

16. Nomino kombamwiko yaweza kuorodheshwa katika ngeli ipi?
    1. U-I
    2. A-WA
    3. I-I
    4. I-ZI
17. Ni ala gani kati ya hizi hutumiwa pamoja na mkwiro?
    1. Firimbi.
    2. Marimba.
    3. Zeze.
    4. Parapanda.
18. Ni sentensi gani iliyo na karibu ya  nusura?
    1. Kombo ameketi karibu na baba yake.
    2. Karibu anisukume aliponipita mlangoni.
    3. Kina Yohana ni karibu arobaini darasani mwao.
    4. Mtihani u karibu kuanza.
19. Kitenzi shona katika kauli ya kutendua ni
    1. shonwa.
    2. shonua.
    3. shonesha.
    4. shonewa.
20. Kamilisha methali:
    Ajidhaniaye kasimama
    1. miti yote huteleza.
    2. hafikilii mbinguni.
    3. aangalie asianguke. 
    4. huja kinyume...
21. Chagua kauli yenye kiashiria radidi
    1. Nguo zizo ndizo za kina Rita.
    2. Mto huo huo ndio wenye mamba hatari.
    3. Tutawapelekea zawadi zizi hizi.
    4. Udongo huo nao ni wa nani?
22. Fagio 10 001 kwa maneno ni fagio
    1. kumi elfu na mmoja.
    2. elfu kumi na moja.
    3. laki moja na mmoja. 
    4. laki moja na moja.
23. Chagua kinyume cha; Ajuza alianika nguo jioni. 
    1. Shaibu alianua nguo asubuhi.
    2. Ajuza hakuanua nguo asubuhi.
    3. Shaibu hakuanua nguo jioni. 
    4. Ajuza alianika nguo jioni.
24. Ni nomino gani inayoweza kuundwa kutokana na sifa -ema?
    1. Sema.
    2. Jema.
    3. Wema.
    4. Mema.
25. Chagua sentensi yenye kivumishi cha pekee.
    1. Watu wengine hupenda kula kwa vijiko.
    2. Mtoto huyu naye ni mdogo.
    3. Abiria walioumia ajalini walikuwawanne tu.
    4. Mwanamke wa tatu kuwasilialikuwa Bi. Leo
26. Mama alimwambia bintiye kuwa angefaulu angempa tuzo katika usemi halisi ni
    1. "Ukifaulu utanipa tuzo," mama alimwambia bintiye..
    2. “Ukifaulu nitakupa tuzo," Mama alimwambia bintiye.
    3. "Mama alimwambia bintiye,"  ukifaulu nitakuyla tuzo.
    4. “Nikifaulu utanipa tuzo," mana  alimwambia bintiye.
27. Tambua matumizi ya ki.
    Tasha amekibeba kitoto chake.
    1. Masharti.
    2. Ngeli. .
    3. Udogo.
    4. kiwakilishi.
28. Mama ameenda sokoni kwa wingi ni
    1. kina mama wameenda masokoni.
    2. mama wameenda sokoni.
    3. kina mama wameenda sokoni.
    4. mama wameenda masokoni.
29. Kanusha:
    Ningepita ningetezwa.
    1. ningepita nisingetuzwa..
    2. nisingepita nisingetuzwa.
    3. nisingalipita nisingelituzwa.
    4. nisingelipita nisingalituzwa.
30. Ni chombo gani cha usafiri kilicho tofauti?
    1. Teksi.
    2. Daladala.
    3. Lori,
    4. Meli.

Soma taarifa ifuatave kisha wilbu maswali 31 hadi 46.

             Ajira ya watoto ni kazi ambazo zinawatumia na kuwaathiri vibaya watoto kati ya miaka mitano na kumi na saba kwa namna fulani kama vile kiakili, kimwili hata kimakazi. Madhila yanayowakumba watoto katika ulimwengu wa ajira ya w duniani ni mengi.
             Sababu moja ya ajira ya watoto ni itikadi fulani katika jamii. Itikadi ni imani. fulani katika jambo fulani. Katika baadhi ya jamii, wazazi huzaa watoto wengi kwa minajili ya kuwatumia kuchuma. Wao huwalazimisha watoto hao kuajiriwa kuteka maji, kutema kuni, kufua nguo, shughuli za shambani miongoni mwa kazi nyingine nyingi. Waajiri huwapokea kwa mikono miwili kwa kuwa masharti ya kuwaajiri huwa nafinu..
             Sekta inayowaajiri watoto wengi ni ile ya nyumbani. Jambo la kusikitisha ni kuwa zaidi ya asilimia tisini ni wasichana. Hawa nao mara kwa mara hutendewa unyama na ukatili na waajiri wao. Wakati mwingine, hawalipwi mishahara.
             Duniani kuna visa vingi vya watoto kuingizwa katika shughuli za ukahaba na zile za kuchukuliwa video za ngono kwa malipo duni. Jambo hili limekithiri katika maeneo yenye shughuli za kitalii. Majiji tajika duniani nayo pia yana shughuli hizi. Isitoshe, watoto huhusishwa katika uchuuzi wa mihadarati.
             Hatari ni kuwa wasipoangamizwa na ulevi wanaouchưuza, hupoteza uhai, katika vita vya magenge. Uwezekano wa watoto hao kuambukizwa UKIMWI na magonjwa mengine ya zinaa huwa jw sana,
             Ni wazi kuwa njia moja na madhubuti ya kuangamiza jamii ni kuwaajiri watoto, Ustawi wa kiuchumi wa baadhi ya nchi za bara Asia unatokana na ukweli kuwa nchi hizi zinawatunza watoto wao, kizazi cha kesho, kizazi ambacho kimerithishwa elimu na maarifa ya kuendeleza na kukuza uchumi.
             Mataifa hayana budi kuungana kuzua mikakati ya kutokomeza ajira ya watoto., Hatua ya kwanza ni uongozi. Lazima serikali za nchi ziwajibike.

31. Kwa mujibu wa aya ya kwanza, ni kweli kuwa
    1. watoto wanaoajiriwa huwa wamepita umri wa kuwa shuleni.
    2. huenda watoto wanaoajiriwa hawapotezi makao.
    3. baadhi ya watoto wanaoajiriwa hupata majeraha mwilini.
    4. ajira ya watoto huwadumisha.
32. Madhila ni
    1. shida.
    2. maono.
    3. mawazo.
    4. maoni.
33. Kifungu hiki hakidhihirishi kuwa 
    1. imani huchangia ajira ya watoto. kuangamizwa na
    2. ajira ya watoto ni chanzo cha mateso yao.
    3. ajira ya watoto hueneza uovu.
    4. uchumi wa nchi hukua kwa minajili ya ajira ya watoto. -
34. Baadhi ya wazazi huwazaa watoto kwa kuwa wanawachukulia kama 
    1. mtaji.
    2. kitegauchumi. 
    3. riba.
    4. fola.
35. Huenda waajiri wanapenda kuwaajiri watoto kwa kuwa
    1. wanataka kutumia pesa kidogo.
    2. kazi zao ni nyepesi.
    3. watoto hawana nafasi katika jamii.
    4. ni rahisi kuwalazimisha kufanya kazi.
36. Jinsia kubwa ya waajiriwa katika kifungu hiki ni ile ya 
    1. kiume. 
    2. wasichana
    3. wavulana. 
    4. kike.
37. Video za ngono huendeleza 
    1. maadili.
    2. uozo jamiini. 
    3. vizazi. 
    4. uadilifu.
38. Watoto wanaochınıza dawa za kulevya  wanakodolewa macho na hatari ya
    1. UKIMWI.
    2. magonjwa mengine. 
    3. wahalifu.
    4. vita.
39. Kuwaajiri watoto 
    1. ni kuendeleza ukuaji wa uchumi.
    2. hukosesha jamii wakuzauchumi. 
    3. hurithisha jamii uchumi ulionawiri. 
    4. ni kurithisha jamii maarifa.
40. Methali murua kujumlishia aya ya mwisho ni 
    1. baada ya dhiki faraja. 
    2. mchumia juani hulia kivulini. 
    3. mchuma janga hula na wa kwao.
    4. kidole kimoja hakivunji chawa. 

Soma tagrifa ifuatayo kisha ujibu maswali 41 hadi 50.

             Raha na Tele walikuwa marafiki wa chanda na pete. Urafiki wao ulishinda hata udugu. Uchungu wa mmoja aliyeuhisi ni mwenzake. Waliishi katika mtaa wa Timayo na kusoma katika shule ya Matokeobora.
             Shuleni, walifanya bidii za mchwa. Mungu aliwajalia vichwa vyepesi. Raha alikuwa hodari katika somo la Kiswahili naye Tele alikuwa mweledi katika Sayansi na Kiingereza. Katika masomo haya, hakuna aliyeweza kuwapiku. Hata hivyo, katika mtihani wa mwisho wa muhula, Raha hakufanya vizuri katika somo la Kiswahili. Mwalimu alishindwa kusoma hati yake, jambo ambalo lilimpotezea alama kumi. Mawazo yake katika insha alikuwa ameyapanga vizuri lakini tatizo lilikuwa ni kukosa kuandika kila wazo katika aya yake. Tele naye alikuwa ameanguka katika Kiingereza kutokana na makosa yayo hayo. Mwalimu alishindwa kusoma mwandiko wake mbaya.
             Bwana Busara, mwalimu wao wa darasa, aliwaita afisini mwake ili kufahamu sababu zao za kuanguka. Walikiri kuwa wangeutilia maanani mwandiko wao. Waliahidi kufanya kila wawezalo kuirekebisha hati yao. Tele aliwashangaza walimu katika chumba chao cha shughuli rasmi aliposema bayana kuwa yeye hunakili somo la Hisabati kutoka kwa wenzake. Hilo lilikuwa jambo ambalo mwalimu hakuwa amelishuku.
             Mwalimu aliwaarabia kuwa ni kosa kunakili kazi za wengine. Hatimaye, mwalimu aliwashauri wasaidiane katika masomo yote kwa kuwa kila mmoja amejaliwa kipawa tofauti.
             Wanafunzi wale walifuata ushauri wa mwalimu kwa makini. Mwisho wa muhula uliofuata, Raha na Tele walifua dafu: Waliibuka washindi na kuwa na raha tele. Hati yao ikawa ya kupigiwa mfano kote shuleni.

41. Kulingana na aya ya kwanza, ni kweli kuwa Raha na Tele 
    1. hawakuwa wakiishi katika mtaa mmoja. 
    2. walikuwa ndugu.
    3. walisomea shule tofauti.
    4. walikuwa marafiki wakubwa.
42. Aliyekuwa stadi katika somo la Kiswahili alikuwa
    1. Tele.
    2. Tele na Raha.
    3. Raha
    4. Mwalimu.
43. Mwandishi wa kifungu anasema kuwa 
    1. ingawa Tele na Raha walifanya vibaya, waliongoza katika darasa lao. 
    2. Tele na Raha walishindana katika darasa lao.
    3. Tele na Raha walikuwa watukutu
    4. mwalimu aliwapenda sana Tele na Raha.
44. Kwa nini mwalimu alishindwa kusoma insha ya Raha?
    1. Hati hiyo ilikuwa ndogo.
    2. Mwandiko ulikuwa mbaya.
    3. Mwalimu hakujua kusoma.
    4. Herufi zilikuwa kubwa.
45. Ni kwa nini mwalimu Busara aliwaita Raha na Tele afisini?
    1. Alitaka kuwaadhibu.
    2. Ili ajue sababu za kuanguka kwao.
    3. Alitaka kuwafunza kuandika kwa hati nadhifu.
    4. Ili kuwatuma nyumbani.
46. Ni jambo gani ambalo mwalimu  hakuwa amelishuku? 
    1. Tele kunakili Hisabati.
    2. Raha kunakili Kiswahili. 
    3. Tele kufanya vizuri katika Sayansi. 
    4. Raha kuanguka katika Kiswahili.
47. Chumba kinachorejelewa katika aya  ya tatu ni 
    1. msala.
    2. sebule.
    3. majilisi.
    4. ghala.
48. Tele alikuwa
    1. mzembe.
    2. mwaminifu. 
    3. mjanja.
    4. mkora. .
49. Kushinda kwa Raha na Tele katika mtihanini kulionyesha wazi
    1. walipuuza ushauri wa mwalimu. 
    2. walidharau ushauri wa mwalimu. 
    3. walikuwa werevu zaidi. 
    4. walitilia maanani ushauri wa  mwalimu;
50. Walifua dafu ni sawa na
    1. waliendelea vizuri.
    2. walifanya bidit zaidi.
    3. walifanya uamuzi
    4. walifanikiwa. 

INSHA

Andika insha inayomalizika kwa naneno yafuatayo:
Zamani kidogo katika msitu wa Patapotea wanyama waliishi kwa amani na upendo. Walisaidiana katika mambo mengi. Siku moja ...........

Majibu

1. A
2. B
3. C
4. D
5. B
6. A
7. C
8. D
9. A
10. C
11. B
12. C
13. A
14. C
15. D
16. B
17. B
18. B
19. A
20. C
21. B
22. A
23. A
24. C
25. A
26. B
27. C
28. A
29. B
30. D
31. C
32. A
33. D
34. B
35. A
36. D
37. B
38. A
39. B
40. D
41. D
42. C
43. A
44. B
45. B
46. A
47. C
48. B
49. D
50. D

Swali la 1 hadi 5: Soma mazungumzo haya kisha ujibu maswall 1 hadi 5

Rehema: (Huku akiutoa mkoba wako mabegani) Mama umeshindaje leo?

Mama: Nimeshinda vyema sana, labda wewe mwanane.

Rehema: Nami pia.

Mama: Nenda basi ukafue sare. Nami naenda jikoni kuandaa chajio.

Rehema. Sawa mama. Nataka pia nifanye kazi ya ziada tuliyopewa na mwalimu.

1. Mazungumzo haya yalifanyika wakati gani? 
   1. Asubuhi
   2. Mchana 
   3. Jioni
   4. Usiku
2. Neno 'sare' kama lilivyotumika kwenye mazungumzo lina maana ya
   1. Nguo za sherehe
   2. Kaptura na shati
   3. Rinda na sweta
   4. Mavazi yanayovaliwa shuleni
3. Mamake Rehema alikuwa na shughuli gani?
   1. Kuandaa chujio
   2. Kufanya kazi ya ziada
   3. Kuandaa chamcha
   4. Kuenda shambani
4. Ni nani aliyempa Rehema kazi ya ziada?
   1. Mama yake
   2. Mwalimu wake
   3. Baba yake
   4. Rafiki yake 
5. Kitendo cha Rehema kukubali kufanya kazi ya ziada aliyopewa kinaonyesha kuwa yeye ni
   1.  mtukutu
   2. mtundu
   3.  mtiifu
   4. mvivu

Swali la 6 hadi 10, Soma hadithi ifuatayo kisha ujibu maswali.

Ilikuwa likizo ya mwezi wa Aprili. Mimi na dada yangu Pendo tulihudhuria harusi ya shangazi yetu, Zainabu. Tulikuwa tumealikwa ili kubeba pete za bibi na bwana harusi, Watu wengi walihudhuria harusi hiyo ambayo ilikuwa ya kufana na kila mtu alitaka kuona shangazi yetu akifunga pingu za maisha na mpenzi wake Jabali.

Watu walifurahia kula keki na vyakula vya aina mbalimbali. Kulikuwa pia na vinywaji. Baada ya kufunga pingu za maisha shangazi yangu na mume wake Jabali walibebwa na ndege kuelekea Uarabuni. 

6. Ni nani na nani walifunga pingu za maisha?
   1. Mimi na dadangu
   2. Pendo na dadake
   3. Zainabu na jabali
   4. Shangazi na Pendo
7. Kila mtu alitaka kuona nani akifunga pingu za maisha?
   1. Shangazi
   2. Mjomba
   3. Mama
   4. Dada
8. Bwana harusi alikuwa anaitwa nani? 
   1. Mpenzi
   2. Zainabu 
   3. Mume
   4. Jabali
9. Baada ya harusi, mume na mke walienda wapi?
   1. Uaribuni
   2. Kwa ndege .
   3. Nyumbani 
   4. Pwani
10. 'Kufunga pingu za maisha' ni aina gani ya tamathali?
    1. Nahau
    2. Tashbihi
    3. Methali
    4. Kitendawili

Swali la 11 hadi 15, Soma kifungu kifuatacho kisha ujibu maswali 

Wanyama wanaofugwa huitwa mifugo. Wanyama hawa ni kama mbuzi, kondoo, ng'ombe, ngamia na punda. Wanyama hawa wana faida nyingi sana. Mfugaji huwakamua ng'ombe, ambao humpa maziwa ambayo humpa pesa nyingi akiyauza.

Maziwa pia hutumiwa kutengeneza siagi. Maziwa ni tamu sana, Kondoo hutupa sufi ambazo hutumiwa kutengeneza fulana. Maziwa ya mbuzi ni mazuri sana. Ngamia hutumiwa kutubebea mizigo. Maziwa yake pia hunywewa na watu wengine huamini kuwa ni dawa. Wanyama wote wanahitaji kutunzwa, Sharti waishi mahali safi na wapewe chakula cha kutosha ili wawe na afya nzuri.

11. Wanyama wanaofugwa nyumbani huitwa
    1.  mifugo
    2.  Ng'ombe'
    3.  Jibini
    4. Sufi
12. Ni mnyama yupi kati ya hawa hafugwi nyumbani?
    1. Ng'ombe
    2.  Mbuzi
    3. Kondoo
    4. Simba 
13. Ni ipi si faida ya maziwa
    1. Hutupa pesa
    2. Kutengeneza siagi
    3. Kunywewa
    4. Kutengeneza sufi
14. Ni mnyama yupi hutumika kubebea mizigo
    1.  Ng'ombe'.
    2. Kondoo
    3. Mbuzi
    4. Ngamia
15. Anayewafuga wanyama huitwa _________________
    1.  Mtu
    2.  Mfugaji
    3.  Mfungaji
    4. Wavulana

Soma kifungu hiki kisha ujaze nafasi 16 - 20 kwa jibu sahihi.

Elimu ni kitu chenye umuhimu ____16____ kwetu. Kwanza elimu hutufanya tujue kusoma na ___17___ . Bila elimu hatuwezi___18___ wa wenzetu kwa njia ya kuandika au kusoma. Watu ___19___ hawajasoma hukumbwa na changamoto ___20___. Sharti sote tuipende elimu.

16.  
    1. Kubwa
    2. mkumbwa
    3.  kikubwa
    4. mkubwa
17.  
    1. kulia
    2. kuandika
    3. kuketi
    4. kucheka
18.  
    1. kuwasiliana 
    2. kuwasilisha 
    3. kuwasiliwa
    4. kuwasilika
19.  
    1. ambayo
    2. ambaye 
    3. ambamo 
    4. ambao
20.  
    1. mingi
    2. nyingi 
    3. jingi
    4. wengi

Swali la 21 hadi 30. Chagua jibu sahihi. 

21. Kanusha sentensi hizi: Alisoma hadithi.
    1. Hangesoma hadithi
    2. Hakusoma hadithi
    3. Hajasoma hadithi 
    4. Hatasoma hadithi
22. Andika kwa wingi: Ndoo hii imejaa maji..
    1. Ndoo hizi zimejaa maji
    2. Ndoo haya yamejaa maji
    3. Mandoo hizi zimějaa maji
    4. Mandoo hizi zimejaa maji
23. Kisawe cha barabara ni ___________
    1. chete
    2. lami
    3. njia
    4. soko
24. Tegua vitendawili hivi: Nyama nje ngozi ndani
    1. Firigisi
    2. Muwa
    3. Mkate
    4. Ndizi
25. Kamilisha methali hizi: Kidole kimoja hakivunji ______________________
    1. kidole
    2. chawa
    3. dawa
    4. mto
26. Tumia kimilikishi '-ake'  ipasavyo:Mtoto analilia kalamu 
    
    1. yake 
    2. lake 
    3. chake 
    4. vyao 
27. Jibu la 'Alamsiki" ni
    1. alamsiki
    2. vyema
    3. aheri
    4. binuru
28. Kikundi cha matunda huitwa
    1. pakacha
    2. mtumba
    3.  bumba
    4. numbi 
29. Andika kwa tarakimu 
    Elfu kumi na moja
    1. 11000
    2. 10001
    3.  1001
    4. 1100
30. Kitendo cha kupasha chakula moto
    1. kukanza
    2. kupika
    3. kuinjika
    4. kuoka 

INSHA

Andika insha kuhusu;

LIKIZO YA KUPENDEZA

MARKING SCHEME

1. C
2. D
3. A
4. B
5. C
6. C
7. A
8. D
9. A
10. A
11. A
12. D
13. D
14. D
15. B
16. D
17. B
18. A
19. D
20. B
21. B
22. A
23. C
24. A
25. B
26. A
27. D
28. A
29. A
30. A

Maswali 

Soma vifungu vifuatavyo. Vina nafasi 1 mpaka 15. Kwa kila nafasi umepewa majibu manne hapo. Jaza kila pengo kwa kuchagua jawabu lifaalo zaidi.

Amani ni uwepo wa hali     1    utulivu katika eneo fulani. Nchi     2     na amani     3     kichumi      4     raia wake huishi    5    . Ni jukumu la kila kutetea hali ya amani kwa vyovyote vile.     7     hatuwezi kuwaachia viongozi wa kidini na vyombo vya usalama pekee    8     wajibu huu muhimu.

Sherehe zilihudhuriwa na     9    watu. Nyimbo za kitamaduni zilitamalaki kote    10           11     ngoma kwa ustadi mkubwa. Vijana wa shule      12       mashairi yenye mishororo mitatu, yaani     13      . Sherehe zilifana sana. Hata baada ya    14     niliondoka nikijivunia utamaduni wa jamii zetu. Ilikuwa sherehe ya    15   

Kuanzia swali la 16 puku 30, jibu kila swali kulingana na maagizo uliyopewa

16. Chagua sentensi isiyoonyesha hali ya masharti
    1. Ungefika mjini ungejionea mambo mengi
    2. Mtoto akielekezwa vyema atakuwa mwadilifu
    3. Kikulacho ki nguoni mwako.
    4. Mimea ingalinyunyiziwa maji ingalinawiri
17. Ainisha maneno yaliyoanagziwakatika sentensi ifuatayo:
    Wengi wamekuwa wakiharibu misitu kiholela.
    1. kiwakilishi, kivumishi
    2. kivumishi,kielezi
    3. kivumishi, kiwakilishi
    4. kiwakilishi, kielezi
18. Andika wingi wa sentensi ifuatayo:
    Uwele uliovunwa utahifadhiwa katika ghala.
    1. Ndwele zilizovunwa zitahifadhiwa katika maghala.
    2. Uwele uliovunwa utahifadhiwa katika ghala.
    3. Mawele yaliyovunwa yatahifadhiwa katika ghala.
    4. Mawele yaliyovunwa yatahifadhiwa katika maghala.
19. Chagua maelezo yaliyo sahihi.
    
    1. Bambo ni fimbo ya kutembelea lakini pambo ni kitu kinachoongeza uzuri.
    2. Tanga ni mkutano wa kupanga mazishi lakini danga ni maziwa ya kwanza ya myama aliyezaa.
    3. Kombo ni kukosa kunyooka lakini gombo ni sura moja ya kitabu.
    4. Zihi ni nguvu ya kufanya kazi lakini sihi ni hali ya kuwa na afya.
20. Orodha gani ina msamiati wa aina moja.
    
    1. buli, uteo, kumbwewe
    2. zuhura, mirihi, almasi
    3. kekee, bisibisi. pimamaji
    4. kiwanja, kuli, plau
21. Tegua kitendawili kifuatacho:
    Ana mikono lakini hawezi kushika kitu.
    1. Konokono
    2. nyuni
    3. maji
    4. upepo
22. Buda ni kwa ajuza ilhali beberu ni kwa
    1. kikwara
    2. mbarika
    3. mtelea
    4.  mtamba
23. Chagua kitenzi chenye kiwakilishi tu cha mtenda
    1. Tutawatembelea
    2. Alitujulisha
    3. Walituona
    4. Ulitutambulisha
24. Ni sentensi gani iliyo katika wakati uliopita hali ya kuendelea?
    1. Mjomba alikuwa amebeba kikapu chenye matunda.
    2. Mwanahamisi atakuwa akiliwakilisha eneo lake.
    3. Juma alikiona kigari hicho kilipopita.
    4. Shemeji alikuwa akifua nguo zake nilipofika
25. Ni sentensi ipi iliyoakitishwa ipasavyo?
    1. Shughuli zote, zile ulizotuachia, vimekarnilika.
    2. Mwalimu alituita ofisini mwake: alitaka kutushauri.
    3. "Kesi hii." alisema mlalamishi. "Imechukua muda mrefu."
    4. Wageni - wote wale - walioalikwa wamewasili.
26. Kanusha: Mtoto akilelewa vyema atakuwa mwadilifu.
    1. Mtoto akilelewa vyema hatakuwa mwadilifu. 
    2. Mtoto asiolelewa vyema hatakuwa mwadilifu.
    3. Mtoto asipolelewa vyema hatakuwa mwadilifu.
    4. Moto asipolelewa vyema atakuwa mwadilifu.
27. Ni sentensi gani iliyotumia karibu ya nusura?
    1. Maguri yaliegeshwa karibu na maktaba.
    2. Karibu Orenge aibuke mshindi wa mbio hizo. 
    3. Mkutano ulikuwa wa karibu watu hamsini?
    4. Siku ya michezo iko karibu kufika.
28. Akisami ³/₈ kwa maneno ni
    1. thuluthi nane
    2. khumusi tatu
    3. thumni tatu
    4. thuluthi tatu
29. Nahuu gani imeambatanishwa ipasavyo na maana yake.
    1. Kula debe - aibika kwa kukosa kitu.
    2. Kula kisogo-kujifanya humwoni mlu.
    3. Piga shoti- pata hasara katika jambo.
    4. Piga taswira - eleza mtu ukweli.
30. Sentensi ifuatayo imetumia tamathali gani za usemi?
    Timu hiyo ni jogoo, hufunga mabao kumi kila dakika.
    1. tashbihi, kinaya
    2. taswira.chuku
    3. sitiari, kinuya
    4. sitiari chuku